Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννου
του Ελεήμονα
Βυζαντινός ναός, ο παλιότερος της περιοχής, δείγμα εξαιρετικής τέχνης, που ανήκει στον τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου με οκτάπλευρο τρούλο. Τον τρούλο στηρίζουν δύο κίονες και δύο πεσσοί. Αρχικά είναι πιθανό να αποτελούσε καθολικό μονής, άποψη που ενισχύεται και από την ύπαρξη του γειτονικού πηγαδιού.
Η σημερινή είσοδος είναι στη δυτική πλευρά, ενώ η αρχική που ήταν στη βόρεια, αργότερα κτίστηκε. Στη δεξιά παραστάδα της παλιάς εισόδου υπάρχει επιγραφή που σε απλή απόδοση λέει τα εξής:
“Κύριε, βοήθησε το δούλο σου
Θεοφύλακτο, οικοδόμο από το νησί Κέα.”
Ίσως να είναι ο αρχιτέκτονας του ναού, αν και οι
περιπτώσεις υπογραφής αρχιτεκτόνων είναι σπάνιες στο Βυζάντιο.
Η τοιχοποιία είναι μεικτή, πέτρες και τούβλα σε
ατελές πλινθοπερίκλειστο σύστημα δομής. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι η
χρησιμοποίηση αρχιτεκτονικών μελών από τα μνημεία του Ασκληπιείου και άλλα
αρχαία κτίρια της περιοχής, που εντοιχίστηκαν σχεδόν αυτούσια.
O κεραμοπλαστικός διάκοσμος, χωρίς να είναι πλούσιος παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία.
Στο νάρθηκα, που είναι μεταγενέστερος του κυρίως ναού, στην ανατολική του πλευρά,
είναι πιθανό να υπήρχαν τοξωτά προσκυνητάρια για λειτουργικές ανάγκες.
Ο νάρθηκας και ο κυρίως ναός ήταν κατάγραφοι με τοιχογραφίες του 12ου
αιώνα, όπως δείχνουν τα σωζόμενα τμήματα και τα υπολείμματα των επιχρισμάτων.
Σώζονται επίσης και τρία χαράγματα πλοίων στην ανατολική πλευρά του νάρθηκα. Ο ναός έχει μελετηθεί από τον
καθηγητή κ. Χαράλαμπο Μπούρα κι έχουν γίνει στερεώσεις από τον ίδιο. Ο κυρίως
ναός χρονολογείται στα τέλη του 11ου αιώνα, ενώ ο νάρθηκας στις
αρχές μέχρι τα μέσα του 12ου αιώνα.